Nếu bước vào những chủng viện hay nam tu viện công giáo rồi tưởng tượng một tâm hồn bạn trai vô tín ngưỡng sai lạc với một tâm hồn bạn trai tĩnh tu ta thấy có bao nhiêu khác nhau. Có khi võ lực nói lên ý chí mà có khi võ lực tỏ ra nhược chí. Nhà giáo dục nên lưu tâm huấn luyện riêng cho họ về vấn đề nầy.
Mà nhất là bạn chịu trách nhiệm với hóa công về vận mệnh của bạn. Cách chung, bạn trai 16, 17 tuổi nếu ai biết bàn chuyện, biết hướng dẫn họ làm công việc bổ ích, họ tỏ ra có năng lực chú ý nghe, chú ý vâng lời lắm. Tôi ít thấy bạn trai thiếu niên ban ngày mà ngồi yên.
Nhưng có người nói óc trách nhiệm nầy bị ảnh hưởng bởi ý muốn bảo vệ đồng lương để nuôi bản thân, cha mẹ, vợ con. Song ta phải quan niệm chính đáng về các từ ngữ, các chủ trương trên. Ai bàn với họ về cuộc đời thanh sạch, về lý tưởng thánh thiện họ thích lắm vì đầu óc chứa mầm xây dựng.
Đứa bé trai có lần ăn khế ngọt hễ sau thấy khế là đòi ăn, tưởng khế nào cũng ngọt. Tôi nói tắt: bạn trai yêu bằng bản năng tính dục còn làm điều gì ngoài việc yêu thì bằng ý chí, trí tuệ. Nền giáo dục buổi thiếu thời cho bạn trai nên cótính chất luyện tập (dressage) hơn là bắt ép lĩnh hội những của ăn tinh thần mà họ chưa đủ khả năng thụ nhận.
Tương lai sẽ may hay rủi. Tôi nói bổ túc vì chính vai trò sáng tạo sự sống, bạn trai đã được lãnh ở Thượng đế cách hoàn bị hơn. Thật lạ, Triết học thì bạn trai có lẽ chưa thông, nhưng họ ưa có thái độ triết gia, hiểu theo nghĩa không hay, khi thấy bao nhiêu khuyết điểm của xã hội.
Bất tiện họ bẻ miệng ra bất tuyện. Quan sát kỹ người ta thấy tâm hồn họ có lúc như sa mạc vắng, có lúc âm u như rừng thẳm, có lúc náo động như biển ba đào. Nhưng khi tình cảm lóng xuống, lương tâm họ làm việc mạnh.
Bạn trai hãy tỏ ra mình là phái mạnh đi. Họ với đầu óc sáp ông, thấy một hai khía cạnh nào đó cho là đã tìm hiểu đến nơi đến chốn. Tinh thần được ở đúng địa vị của nó là làm chủ thể xác.
Bạn trai nào mà vô tình hay hữu ý, không có những phút giây thả hồn ấy. Đa tình thì bạn trai và bạn gái như nhau. Chớ ngày nay có một số bạn trai làm mồi ngon cho tứ đổ tường.
Khi đã yêu rồi yêu lỡ, yêu luôn. Sống gần họ, ta có cảm tưởng họ đang giảng triết lý. Mấy trang sau, ta sẽ có diệp làm sáng tỏ mục đích cao cả nầy của đấng vạn năng.
Ta trách ngày xưa chỉ lo nhớ mà không lo hiểu, ngày nay ta té vào lỗi lo hiểu mà không lo nhớ. Nhưng bây giờ tâm hồn nghe sao bát ngát như sa mạc về đêm. những kẻ nầy nếu không được huấn luyện óc phán đoán có thể trở thành những người trí hẹp, phán đoán thiên lệch.