Trong khi đó, một tác phẩm mô tả thường hướng tới sự minh bạch, rõ ràng. Bạn phải thật quen và biết cách phân biệt chúng. Nếu độc giả không hiểu cuốn sách đó, họ chỉ có một cách duy nhất là dựa vào các kinh nghiệm đặc biệt của bản thân.
Nếu bạn không dùng tiếng Việt để diễn đạt một câu tiếng Anh chứng tỏ bạn không hiểu nghĩa của câu tiếng Anh đó. Đặt giả thuyết không phải là việc khó. Nghe là học từ một người thầy hiện hữu.
Nhưng thường một lập luận chiếm một vài đoạn văn hoặc nhiều hơn thế. Giả sử, bạn đã biết cách đọc phân tích. Một sự thật lịch sử, dù chúng ta có tin tưởng và chắc chắn vào từ này đến đâu, thì cũng chỉ là một trong những điều mơ hồ, khó nắm bắt nhất thế giới.
Tác phẩm Đạo đức bàn về nhiều vấn đề: hạnh phúc, thói quen, đức hạnh, niềm vui,… Nhưng chỉ có những độc giả rất chú tâm mới có thể tìm ra ý tưởng chủ đạo. Xây dựng một hệ thống thuật ngữ trung tính về chủ đề mà ta cho rằng tất cả hoặc đa số tác giả đều sử dụng đến chúng, dù họ có thật sự dùng hay không. Người ta không thể đọc hoàn toàn thụ động, nghĩa là đọc mà mắt không di chuyển, và đầu óc thì mơ màng.
Khi áp dụng các quy tắc đọc phân tích vào các tác phẩm trên và đã tìm ra câu trả lời cho ba câu hỏi cơ bản đầu tiên, bạn đã hoàn thành xong trách nhiệm của một độc giả. Hầu hết các bài thơ hay đều có mâu thuẫn. Cách đọc này chỉ được thực hiện sau khi ta đã đọc nhiều cuốn khác.
Loại thứ hai là tiểu sử được uỷ quyền viết. Các mệnh đề trong lập luận thường được liên kết với nhau bằng các từ như: nếu (cái gì xảy ra), thì (kết quả sẽ); hoặc vì (điều này), nên (có điều kia); hoặc, từ đó suy ra, chúng ta có thể thấy… Lúc này, có một điều rất đáng lưu tâm xảy ra.
Bạn không thể đọc bản gốc để tìm xem những gì được cắt bớt mà phải tự mình suy diễn từ bản rút gọn. Điều đáng buồn là mặc dù nhiều người có thể phân biệt được sự khác nhau giữa lợi ích và giải trí khi đọc sách nhưng vẫn không thể thực hiện được kế hoạch đọc của mình. Trong đó, phần đầu tiên nói về…, phần thứ hai nói về…, phần thứ ba nói về…, (2) Phần thứ nhất lại bao gồm mấy nội dung nhỏ hơn: nội dung đầu tiên xem xét chủ đề X, nội dung thứ hai bàn về vấn đề Y, nội dung thứ ba đề cập đến Z…, (3) Trong nội dung đầu của phần thứ nhất, tác giả nêu ra mấy luận điểm.
Thứ hai, độc giả không nên đấu khẩu hay gây sự. Đôi khi, các minh họa và biểu đồ cũng giúp bạn hiểu được những hiện tượng đang được miêu tả. Ví dụ, kinh nghiệm đặc biệt có từ việc tiến hành thí nghiệm trong phòng thí nghiệm; hoặc một nhà nhân loại học đi tìm hiểu những cư dân bản địa tại một vùng lãnh thổ chưa được khai phá và đã thu được những kinh nghiệm mà bình thường người khác không thể có hoặc rất ít người có được; hoặc kinh nghiệm của một phi hành gia trên mặt trăng, trên Sao Mộc…
Một phiên tòa thường quan tâm đến những sự kiện xảy ra gần với hiện tại và thường có sự hiện diện của nhân chứng sống. Nói rằng Tôi không hiểu cũng là một cách đưa ra nhận xét. Vế thứ hai đã đưa ra ít nhất hai nhận định: (1) Lý do khiến một ông hoàng luôn làm người khác khiếp sợ là vì ông ta có thể chịu đựng được việc mọi người khiếp sợ mình miễn là họ không căm ghét ông ta; (2) Ông ta chỉ có thể tránh việc bị căm ghét bằng cách không chiếm đoạt của cải và vợ của các thần dân.
Đôi khi bạn có thể dựa vào tên một cuốn sách để nhận biết rõ nó có thiên về thực hành hay không. Nhưng như vậy, ban không cần ai giúp và cũng không cần nghe chúng tôi nói thêm bất cứ điều gì về phương pháp đọc đồng chủ đề nữa. Sự tiến bộ của bạn đạt được qua quá trình vận dụng trí óc, đào sâu suy nghĩ được gọi là đọc có kỹ năng.